mercredi 18 novembre 2020

 Chuer Quooc Nguer 3

A: Third Vietnamese script
P: Troisième écriture Vietnamienne

Chuer Quooc Nguer xuea nay laf chuer Quooc Nguer 1 cos yaeus danhs theem. Chuer Quooc Nguer 2 laf chuer Quooc Nguer maf cac yaeus danhs theem dar duocz thay thees beix mootz soos maeur tuez lueaz chonz thich heupz. Cax hai chuer Quooc Nguer nayf deeuf laf chuer aem thanh, dungf bangx maeur tuez La Tinh abc… lamf caan banx, chues khoong cos kyr thuaetz ghi ys nhue chuer Noom vaf chuer Hans ngayf xuea. Vif vaeyz maf cos raet nhieuf laemf laenr trong suez phaen bietz ys nghiar khac nhau cuax nhuengr tiengs doongf aem, nhaet laf trong tiengs Hans maf minhf dar hay muonz yungf.

Bangx maeur tuez cuax chuer Quooc Nguer 1 goomf cos 29 chuer cais sau daey:

A, Ă, Â, B, C, D, Đ, E, Ê, G, H, I, K, L, M, N, O, Ô, Ơ, P, Q, R, S, T, U, Ư, V, X, Y.

Vaf cos theem 4 maeur tuez it khi yungf laf: F, J, W, Z.

Bangx maeur tuez cuax chuer Quooc Nguer 2 goomf cos 26 chuer cais, nhue bangx maeur tuez La Tinh, khoong cos yaeus danhs theem, nhue sau:

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z.

Chuer Quooc Nguer 3, conf goiz laf chuer Aeu Lacz, laf chuer Quooc Nguer goomf cos hai phaenf:

- Phaenf ghi ys, goiz laf phaenf ys hay booz thux.
- Phaenf ghi aem, goiz laf phaenf aem.

Phaenf ys laf mootz hinhf ver tuongz trueng ys nghiar chinhs cuax chuer, gaenf gioongs nhue cac booz thux cuax chuer Noom hay chuer Hans, nhueng deun gianx heun.

Phaenf aem laf mootz chuer aem thanh, goomf nhieuf maeur tuez aem thanh cuecz kyf deun gianx, duocz saap xeep choongf cheos leen nhau theo mootz thues tuez dinhz truoc maf thanhf, nhue sau:













PHAENF YS chuer Quooc Nguer 3 goomf cos 2 loaiz:

1- Loaiz booz thux Vietz, yungf deex viet tiengs Vietz thuaenf tuys.
2- Loaiz booz thux Hans, yungf deex viet tiengs Hans quen yungf.

Vis yuz booz thux Vietz:













Vis yuz booz thux Hans:













PHAENF AEM chuer Quooc Nguer 3 goomf cos 4 loaiz:

1- Phuz aem daeuf cos 29 phuz aem vueaf deun vueaf kep:
















2- Nguyen aem giuear cos 12 nguyen aem:


3- Phuz aem cuoois cos 8 phuz aem vueaf deun vueaf kep:










4- Yaeus giongz cos 5 loaiz:






Vis yuz chuer Quooc Nguer 3:







Chuer Quooc Nguer 3 chix cos vaeyz, khoong cos gif nhieuf, nhueng daeyf dux ys nghiar, vueaf aem vueaf ys, neen khoong gaey sai laemf veef ys nghiar cuax cac tiengs doongf aem. Chuer nayf yungf deex viet nhuengr baif cos dooz chinhs xac leuns vaf cungr deex viet thue phap tiengs Vietz, raet bay buoms vaf depz maat.

Tuy raangf cos ba chuer Quooc Nguer, nhueng chix cos chuer Quooc Nguer 1 laf duocz nhaf nuoc coong nhaenz xuea nay. Conf hai chuer Quooc Nguer kia, chix laf tuez ys daatz ra deex viet tiengs  Vietz cho thaetz yeer yangf, ror rangf vaf chinhs xac. Ai thich thif yungf, vaf nos khoong cos tinhs cach chinhs thuec. Dos chix laf mootz ys nghir vi vu, chix muoons sao cho nuoc minhf cos chuer minhf deex yungf maf khoong leez thuoocz vaof chuer cuax nguoif khac, khoong ror rangf chinhs xac, chix vaeyz thooi.


Fuko 19-11-2020 



























 chuer Quoc Nguer 2

A: second Vietnamese writing
P: deuxième écriture Vietnamienne

Chuer Quooc Nguer xuea nay laf chuer Quooc Nguer cos yaeus danhs theem oeux mootz soos maeur tuez vaf yaeus giongz, conf goiz laf chuer Quooc Nguer 1. Cac yaeus danhs theem goomf cos:

Ă, Â, Ê, Ô, Ơ, Ư, Đ, huyenf, saac, naangz, hoix, ngar.

Cac yaeus danhs theem nayf, xuea nay chaangx cos vaens deef gif. Sach baos deeuf in aens duocz cac yaeus danhs theem nayf. Tuy nhien, ngayf nay, veis mays moc dienz tuex taen tiens, cac yaeus danhs theem nayf cos gaey ra mootz soos canx treux, laf leez thuoocz vaof nhieuf chuong trinhf meemf (software) thif meis yungf duocz. Khi yungf cungr toons kems coong lao, box yaeus leen xuoongs raet phienf haf. Beix vaeyz, cac tin nhaans treen dienz thoaiz thoong minh, treen mays vi tinhs, it ai muoons danhs yaeus theem, maf viet tiengs Vietz baangf chuer Quooc Nguer khoong yaeus, gaey ra nhieuf suez hieux laemf hay kyf yiz.

Chuer Quooc Nguer 2, conf goiz laf chuer Nuoc Non, laf mootz chuer Quooc Nguer maf cac yaeus danhs theem khoong phaix biz box di, maf duocz thay thees beix mootz soos maeur tuez lueaz chonz thich heupz, nhue sau:

Ă duocz thay thees beix: AA
 duocz thay thees beix: AE
Ê duocz thay thees beix: EE
Ô duocz thay thees beix: OO
Ơ duocz thay thees beix: OEU hay EU
Ư duocz thay thees beix: UE
Đ duocz thay thees beix: Y
Yaeus huyenf, duocz thay thees beix: f, daatz sau cungf cuax chuer. 
Yaeus saac, duocz thay thees beix: s, daatz sau cungf cuax chuer. 
Yaeus naangz, duocz thay thees beix: z, daatz sau cungf cuax chuer. 
Yaeus hoix, duocz thay thees beix: x, daatz sau cungf cuax chuer. 
Yaeus ngar, duocz thay thees beix: r, daatz sau cungf cuax chuer. 

Deex rut gonz cach viet, conf cos theem mootz soos quy uoc sau daey:

…iê…    duocz viet gonz laf: …ie
…uyê… duocz viet gonz laf: …uye
…ươ…  duocz viet gonz laf: …uo
…ơi       duocz viet gonz laf: …ei
    yê…  duocz viet gonz laf:     ie
vaf sau cac phuz aem cuoois C, CH, P, T thif khoong caenf viet yaeus saac (s).

Chuer Quooc Nguer 2 chix cos baeys nhieu thooi, chaangx cos gif yoong yaif, nhueng nos cho phep viet tiengs Vietz treen cac mays dienz tuex raet yeer yangf, nhez nhangf, lueu loat, maf khoong caenf leez thuoocz vaof mootz chuong trinhf meemf naof cax. Vis yuz:

Thương, thif viet: thuong
Đường, thif viet: duongf
Yêu, thif viet: ieu
ĐờI, thif viet: deif
Nói, thif viet: nois
Việt, thif viet: Vietz
Để, thif viet: deex
Dễ, thif viet: yeer
Liên, thif viet: lien
Nguyệt, thif viet: nguyetz
Phở, thif viet: pheux
Thuở, thif viet: thuoeux
Ớt, thif viet: oeut
Ăn, thif viet: aan
Bận, thif viet: baenz
Ếch, thif viet: eech
Cổng, thif viet: coongx
Sừng, thif viet: suengf
Bắp, thif viet: baap
v.v… Chix vaeyz thooi.

Fuko 18-11-2020
















 Chuer Quooc Nguer 1


A: Vietnamese national language script
P: écriture de la langue nationale Vietnamienne
H: yuè nán yǔ zì mǔ 越南語字母
   (Vietz Nam nguer tuez maeur)
N: Chiyu kuotsuku guu
チュ・クオック・グー
Chi yu- ku o tsu ku- guu

Chuer Quooc Nguer hay chuer Quooc Nguer 1 laf chuer viet tiengs Vietz baangf booz chuer cais La Tinh abc… duocz taoz thanhf beiz cac giaos sir Boof Daof Nha (Portugal) khi hoz qua truyenf daoz Thien Chuas oeux Vietz Nam vaof daeuf thees kyx 17. Dos laf giaos sir Gaspar do Amaral vaf Antonio Barbosa. Sau dos giaos sir nguoif Phap laf Alexandre de Rhodes (A Lichz Seun Daac Looz) dar yungf hai cuoons tuef dienx viet tay Vietz Boof  cuax Gaspar do Amaral vaf Antonio Barbosa deex soanz hai cuoons sach chuer Quooc Nguer daeuf tien laf Tuef Dienx Vietz Boof La (Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum) vaf cuoons sach Phep giangx tams ngayf cho kex chiuz rueax tooiz (Catechismus pro iis qui volunt suscipere Baptismum in octo dies divisus) xuaet banx oeux La Mar (Rome) naam 1651 

Bangx chuer cais chuer Quooc Nguer 1 goomf cos 29 chuer nhue sau:

A, Ă, Â, B, C, D, Đ, E, Ê, G, H, I, K, L, M, N, O, Ô, Ơ, P, Q, R, S, T, U, Ư, V, X, Y.

Ngayf nay vif phaix giao tiep veis cac nuoc taen tiens Aeu Myr maf co theem 4 maeur tuez sau daey cungr thuongf duocz yungf laf: F, J, W, Z.

Mootz chuer Quooc Nguer duocz taoz thanhf nhieuf nhaet laf beix 4 thanhf phaenf nhue sau:

Phuz aem daeuf + nguyen aem giuear + phuz aem cuoois + yaeus giongz

Phuz aem daeuf goomf cos phuz aem deun vaf kep. Deun laf cos mootz phuz aem, kep laf cos 2 hay 3 phuz aem, nhue sau:

B, C, D, Ñ, G, H, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, X. CH, GH ,GI, KH, NG, NH, PH, TH, TR, NGH, 

và F, J, W, Z.

Nguyen aem giuear goomf cos nguyen aem deun vaf kep. Deun laf cos mootz nguyen aem, kep laf cos 2 hay 3 nguyen aem, nhue sau:

A, Ă, Â, E, Ê, I, O, Ô, Ơ, U, Ư, Y.

AI, AO, AU, AY, ÂU, ÂY, EO, ÊU, IA, IU, OA, OE, OI, ÔI, ƠI, UA, UÊ, UI, UƠ, UY, ƯA, ƯI, ƯU, IÊ.., YÊ.., OĂ.., OO.., UÂ.., UÔ.., ƯƠ…

IÊU, YÊU, OAI, OAO, OAY, OEO, UÂY, UÔI, UYA, ƯƠI, ƯƠU, UYÊ…

Phuz aem cuoois goomf cos phuz aem deun vaf kep nhue sau:

C, M, N, P, T, CH, NG, NH.

Yaeus giongz deex ghi aem giongz leen xuoongs cuax tiengs Vietz goomf cos 5 yaeus nhue sau: huyenf, saac, naangz, hoix, ngar, viet been treen vaf yuois cac nguyen aem. 

Chuer Quooc Nguer duocz daatz ra trong mootz hoanf canhx daacz bietz, seu saif, tamz beuz luc ban daeuf, vaf gaep rut, hoof heix veef sau, cho neen cos raet nhieuf ueu diemx vaf nhuocz diemx nhue sau:

Diemx toot cuax chuer Quoc Nguer laf yeer hocz yeer viet. Soos chuer cais it. Duongf net yeer nheus, cos aem thanh, neen aem nois cuax tiengs Vietz duocz yienr tax mootz cach yeer yangf toot depz. Ngoaif ra, vif maeur tuez reif xa nhau, neen viecz in sach baangf chuer duc saanr raet mau chongs. Tuef dos sach baos phat hanhf nhieuf, nguoif yaen hocz hoix lez, tiens booz mau treen moiz maatz, tuef chinhs triz, kinh tees, xar hooiz cho deens vaan hocz, ngheez thuaetz, khoa hocz vaf kyr thuaetz v.v…

Diemx chuea toot cuax chuer Quooc Nguer goomf cos hai loaiz:

1- Yaeus danhs theem quas nhieuf, viet tay thif mau, nhueng danhs mays thif laeu, vaf khoong xuex yungz nhez nhangf lueu loat cac loaiz mays dienz tuex ngayf nay.

2- Khoong cos kyr thuaetz ghi ys, deex phaen bietz nhuengr tiengs doongf aem khac nghiar, nhaet laf cac tiengs muonz tuef tiengs Hans. Mooir tiengs Hans cos raet nhieuf ys nghiar khac nhau. Neeus chix viet baangf chuer phien aem gioongs nhau thif cos theex hieux laemf ys nghiar. Vif vaeyz chuer Hans thuongf yungf booz thux deex ghi ys khac nhau cuax nhuengr tiengs doongf aem. Chuer Quooc Nguer khoong lamf duocz viecz nayf. Cos theex nois raangf dos laf suez ieus kems leuns nhaet cuax chuer Quooc Nguer. Suez ieus kems nayf sau 100 naam yungf chuer Quooc Nguer dar anhx huongx raet nhieuf deens suez trong sangs cuax nhuengr tiengs Vietz gooc Hans thuongf duocz muonz yungf. Biet daeu mootz ngayf naof dos ser cos nguoif duengs ra sueax chuear laiz hai suez ieus kems nayf, deex chuer Quooc Nguer cos theex sanhs vai ngang hangf veis nhuengr loaiz chuer toot depz nhaet cuax thees gieis ngayf nay. Duocz nhue vaeyz, yaen toocz ser vui suongs voo cungf.


Fuko 18-11-2020
















A Lichz Seun Daac Looz




















Tuef dienx Vietz Boof La





















Phep giangx tams ngayf cho kex chiuz rueax tooiz 





dimanche 1 novembre 2020

 Nuoc Nam Doong Taey Tinh Hoa Tuef  Dienx


Non nuoc khoong rieng ai,
Nuoc non cuax moiz nguoif,
Cungf nhau lo xaey yuengz,
Cho nuoc depz non tuoi.

Ngooif buoonf viet sach cho vui,
Chues trong thien haz, ai cungr viet,
Cos phaix mootz minhf, mootz minhf chi tui.

Nuoc Nam Doong Taey Tinh Hoa Tuef Dienx laf booz sach hocz hoix, vui chei, tu taepz, deex lamf nguoif vui tuoi, khoex manhz, ich leiz cho muoon nguoif vaf muoon loaif.

Toox tien ngayf xuea cos deex laiz caeu theu: “Nam Quooc seun haf, nam Dees cue”, nghiar laf: Nuis soong nuoc Nam, vua Nam oeux. Ngayf nay, con chaus kees nghiepz oong baf toox tien, theem mootz caeu: “Nam Quooc seun haf, tinh hoa khai”, nghiar laf: Nuis soong nuoc Nam, hay depz neux.

Beix ler ngayf nay, khoa hocz kyr thuaetz phat trienr cao xa, toanf caeuf qua laiz lamf aan buoon bans vui chei, cho neen Doong Taey hocz hoix laenr nhau, soongs hoaf doongf vui suongs.

Nhueng cos mootz soos nguoif, tuez ys cho minhf laf ieus kems, chayz theo vaetz chaet nuoc ngoaif, cho raangf dos laf dieuf hay depz nhaet. Cungr cos mootz soos nguoif, tuez ys cho raangf, minhf laf nhaet, toox tien laf nhaet, thien haz laf doof box, man reuz. Nois qua nois laiz, thif ai cungr cos dungs cos sai, chues suez thaetz khoong phaix nhue vaeyz.

Suez thaetz laf daeu daeu cungr deeuf laf nguoif. Nguoif thif cos theex xac, tris oc vaf linh hoonf. Theex xac thif cos cao thaep, den traangs, loong las treun tru. Tris oc thif cos thaetz thaf gian xaox, kieu caang khiem nhuongf. Linh hoonf thif khoong ai thaeys, neen chaangx biet nos oeux daeu, lamf gif, vaf nhue thees naof.

Suex thaetz thif linh hoonf ai cungr nhue ai, hay depz, sangs chois nhue anhs maatz treif. Cungr taiz tris oc vaf thaen xac che laep neen chaangx ai thaeys duocz linh hoonf. Tuy nhien linh hoonf raet yeer thaeys. Chix caenf nhinf trex em meis sinh, mootz vaif tuooix, maatz mayf hienf tuef, tris oc khoong suy nghir nhieuf, chix cos cuoif khi no, khoc khi dois, ngoaif ra chaangx cos gif theem. Dos chinhs laf linh hoonf dang lamf viecz trong thaen theex cuax trex em. Toanf caeuf trex em deeuf nhue nhau, hay depz. Chix khi leuns leen, booz oc lamf viecz, linh hoonf di ngux, thif con nguoif meis baat daeuf khac nhau, cos heun cos thua, cos giauf cos ngheof, cos sang cos henf, maf sinh ra kenf cueaz laenr nhau.

Chix caenf hocz hoix nhuengr gif linh hoonf sangs tac thif dos laf tinh hoa, hay depz. Doong Taey gif cungr gioongs nhau. Hocz hoix tris oc thif phaix coi chuengf, cos sai cos dungs. Vif vaeyz, booz sach nayf laf hocz heet Doong Taey, gatz box sai trais, vaf chix chueaf laiz dieuf hay ler depz, tinh hoa cuax loaif nguoif. Deex chi? Deex lamf nguoif hay depz, ich leiz cho muoon nguoif vaf muoon loaif.

Fuko, 1-11-2020